Navigatie, toen en nu

[Theo Horsten (R.I.P.)]

De pleinschaal is overigens vernoemd naar het engelse plain scale.

Laat dat nu precies andersom zijn!
Het Engelse "plain scale" is een verbastering van het Nederlandse Pleyn-schael, wat hetzelfde was al "Platte-schael".
"Plein" is een synoniem voor plat, vlak, effen. Wat is een gewoon plein ook anders dan een grote of kleine vlakte in een dorp of stad?
Hemelplein is heel lang in gebruik gebleven als naam voor een platte sfeer, een globe in het plat, een sterrenkaart en dan speciaal naar de stereografische projectie. Professor F. Kaiser maakte in 1845 een draaibare sterrenkaart die hij het Hemelplein noemde.

Het is werkelijk een heel interessant onderwerp, maar ook zo gecompliceerd dat ik daar nog steeds niet aan toegekomen ben, want als ik er iets over schrijf, wil ik dat ook goed doen. Zodoende.
Maar ja, ik laat me maar steeds vertalingen met een krappe deadline in de maag splitsen en dus ... moet het opnieuw een paar maanden wachten.

[ferryvaneeuwen]

Laat dat nu precies andersom zijn!

Oeps, dat was even de platte plank misslaan.....

Wat is een gewoon plein ook anders dan een grote of kleine vlakte in een dorp of stad?

Ik weet er alles van want ik woonde in Rotterdam op het Middellandplein. Ze vonden mij in de buurt daar een kakker en ik kreeg nogal eens te horen: 'Pleurt naar je plein'......

[Theo Horsten (R.I.P.)]

denegrerende kreten

Welnee, dat is niet denigrerend; zo is het nu enmaal. Niks an te doen.

[Wim Plukker]

De pleinschaal uit het wrak van de Hollandia is in het bezit van het Rijksmuseum maar die mogen we op het internet niet zien,

Ik heb hier een boek "De equipage van de Hollandia en de Amsterdam" door Jerzy Gawronsky waarbij de archeologische vondsten die bij de opgravingen tevoorschijn kwamen worden vergeleken met de uitgebreide archieven van de VOC en op die manier het reilen en zeilen ervan kon aantonen. De pleinschaal wordt inderdaad vermeld maar het plaatje is niet al te duidelijk:

Schermafbeelding 2016-05-15 om 10.44.10.png (546.34 KiB) 3797 keer bekeken

M.v.g.

Wim

Voor de liefhebber:
Gawronski, J., 1996. - De equipage van de Hollandia en de Amsterdam : VOC-bedrijvigheid in 18de-eeuws Amsterdam.
Amsterdam: De Bataafsche Leeuw, 1996. - 317 p.: [nl]
ISBN 90-6707-331-9
Beschrijving van bestuur, organisatie en bedrijfsvoering van de Verenigde Oostindische Compagnie in de jaren veertig van de achttiende eeuw.

[ferryvaneeuwen]

Het is inderdaad jammer dat het plaatje zo onduidelijk is. Het is blijkbaar lastig om aan een goede afbeelding te komen.

image.jpeg (153.06 KiB) 3762 keer bekeken

In de opsomming van de geborgen navigatieinstrumenten ontbreekt de pleinschaal of het moet de gevonden 'wooden ruler' zijn die aan het eind genoemd wordt.

image.jpeg (242.06 KiB) 3762 keer bekeken

Dit is een plaatje van de plaats des onheils. Er is meer dan 10 jaar systematisch met behulp van duikers, waaronder een aantal geselecteerde amateurduikers, gezocht naar waardevol materiaal. Veel sectoren zijn door de grote spreiding van de wrakstukken nog niet onderzocht, misschien komt er in de toekomst nog meer materialen die betrekking hebben op de navigatie boven water.

[Wim Plukker]

"Toeval is logisch" sprak Cruijff ooit, ik weet niet meer naar aanleiding waarvan.

Vind hier net in het wetenschaps katern van de zaterdag NRC een artikel " Schatgraven in troebel water" over Texelse duikers annex jutters die nu een professionele, archeologische aanpak hebben aangenomen vanwege de laksheid van het RCE (Rijksdienst van het Cultureel Erfgoed)
Hierin wordt de auteur van het boek wat ik noemde nav het fenomeen Pleinschaal, Jerzy Gawronsky, als grondlegger van de NL maritieme archeologie genoemd. Geheel in stijl loopt op enig moment de samenwerking spaak na de vondst van een kist met goudstukken. Eind van het liedje is er wel een bachelor opleiding maritiem erfgoed in het leven geroepen.

Mooi hoor.

M.v.g.
Wim

[ferryvaneeuwen]

een kist met goudstukken

Ja, als het om geld gaat dan zijn meestal de rapen gaar, zoals bij erfenissen bijvoorbeeld......

Als eenvoudig tankertelegrafist heb ik eigenlijk meer verstand van automatische stookborden in de machinekamer dan van navigatie. De enige reden dat ik me er af en toe mee bemoei is vanwege het feit dat navigatie voor een groot deel uit wiskunde bestaat en daar ben ik aardig in thuis. Dus ik brei nog even verder aan de wiskundige duiding van dit vernuftige instrument.

Plain scale

image.jpeg (25.16 KiB) 3671 keer bekeken

Dit is een 'plain scale' wat vertaald kan worden als een 'gewone schaal'. Hiermee kan op eenvoudige wijze op schaal afstanden tot één decimaal nauwkeurig worden gemeten. Uiteraard kan er ook met andere grootheden worden gewerkt zoals bijvoorbeeld tijd.

Diagonal scale

image.jpeg (56.18 KiB) 3671 keer bekeken

Met de diagonale schaal kan de aflezing tot twee cijfers achter de komma worden bepaald en dat is dus een factor tien nauwkeuriger.

Diagonale schaal op de achterzijde van de pleinschaal van de Hollandia

image.jpeg (11.34 KiB) 3671 keer bekeken

Deze schaal is aangebracht op de achterzijde van de pleinschaal. Hoewel de tekening helaas onduidelijk is neem ik aan dat het hier om een diagonale schaal gaat. Deze is van 0 tot 10 genummerd en de schaal ervan zal moeten overeenkomen met de schaal van de gebruikte perkamenten zeekaarten want anders heb je er niets aan. Een bepaalde afstand tussen twee punten op de kaart kan met de passer gemeten worden en daarna overgebracht op de rekenlineaal en tot op twee decimalen worden afgelezen. Omgekeerd kunnen er afstanden afgepast worden op de lineaal en overgebracht worden naar de zeekaart.

Comparative scale

image.jpeg (27.77 KiB) 3671 keer bekeken

Voor de volledigheid wordt hier nog een vergelijkende schaal getoond die voor zich spreekt. Er is nog een vernierschaal, ook tot op twee decimalen nauwkeurig, maar die is wel bekend. Hiervoor is al de koordenschaal, waarmee hoeken gemeten en geconstrueerd kunnen worden, aan de orde gekomen.

[Hanseaat]

Volgens Theo (ergens op dit forum) wordt er tegenwoordig teveel op de diverse schermen op de brug gelet en te weinig op het allerbelangrijkste scherm: het raam van de brug. Nu ben ik net terug van een reisje als passagier naar Dublin op een containerschip. Duitse eigenaar, Russische officieren, Filipijnse matrozen, Cypriotische vlag. Wie schetst mijn verbazing dat op dit schip zodra de loods van boord ging de zonneschermen naar beneden gingen en de brug geheel verduisterd werd. Alleen door de raampjes in de deuren naar de brugvleugel kon je nog naar buiten kijken . Ook viel het me op dat er bij tijd en wijle niemand op de brug was. Vraag: is dit tegenwoordig de gebruikelijke gang van zaken? Ik zou nooit meer zeeman willen worden als dit zo was. De wereld rondvaren in een verduisterd hokje, moet er niet aan denken.... En hoe veilig is dit?
Groeten, Hotze.

[Theo Horsten (R.I.P.)]

Volgens Theo (ergens op dit forum) wordt er tegenwoordig teveel op de diverse schermen op de brug gelet en te weinig op het allerbelangrijkste scherm: het raam van de brug.

Dat was geen wijsheid van mezelf maar een opmerking van een lid van de Raad voor de Scheepvaart naar aanleiding van een aanvaring. Ik weet niet meer van welk schip. Maar tijdens de behandeling van die zaak werd de opmerking gemaakt dat de allerbelangrijkste schermen steeds vaker werden vergeten: de stuurhuisramen.
Woordelijk werd gezegd: "De hele brug staat tegenwoordig vol met monitoren waar iedereen zich blind op staart, maar ze vergeten de belangrijkste monitoren: de stuurhuisramen."

[Jos Komen (R.I.P)]

zodra de loods van boord ging de zonneschermen naar beneden gingen en de brug geheel verduisterd werd. Alleen door de raampjes in de deuren naar de brugvleugel kon je nog naar buiten kijken . Ook viel het me op dat er bij tijd en wijle niemand op de brug was. Vraag: is dit tegenwoordig de gebruikelijke gang van zaken? Ik zou nooit meer zeeman willen worden als dit zo was. De wereld rondvaren in een verduisterd hokje, moet er niet aan denken.... En hoe veilig is dit? Groeten, Hotze.

Ik hoop dat dit niet de gebruikelijke gang van zaken is, Hotze.
Ben wel blij dat ik tegenwoordig niet meer vaar.