Tjaaa, die Jan en dat Griekse meloochum van Antikythera....je vraagt je soms af
Over “passen en meten” is reeds veeeel tijd versleten……en OOK “ meten is weten” wat betreft de machinale verspanende bewerking van bonken ijzer voor scheepsmotoorn en ander spul in de vetloods.
Ik heb net even door de lulpijp met Martje in Braziel gesproken, hij zat te pitten onder zijn bananenboom….maaar hij vondt dat een paar zigzagjes op deze fraaie SMN pagina geen kwaad konden.
Terwijl ik net wat schilder klussies in de schuur zat op te fiksen-het regent “ cats & dogs” dus vandaar- zat ik mijn voormalige machinale escapades wat te overdenken en er schoten mij diverse voorbeelden te binnen, sommige zijn voor herhaling en beschouwing vatbaar, andere liggen onder de zooien EN blijven daar maar rustig liggen!
Waar ik hierboven bij het praatje over “ Stork Hotlo’s uut Hengelo” versus “Amsterdammertjes”, OF “ MAN netjes van Ome Cor versus uit Augsburg” het in feite over had …als je al het fraaie geouweneel aan de kant schuift IS…
” Toleranties bij diverse Machinale verspanende bewerkingen van met name zware stukken op verschillende machines”.
Dit is in feite een zeer gekompliceerd onderwerp en ik pretender dus niet daar ooit het buskruit over te hebben uitgevonden en/of een Nobelprijs voor te hebben ontvangen. Maaaar ik wil nog even het e.e.a. aan de hand van een uit het vroegere massinisten leven gegrepen voorbeeld onder het tapijt en de vergetelheid vandaan rukken.
Allereerst wil ik een aantal zaken welke gemeengoed zijn VOOR opstellen:
1) We spreken hier dus over de PRE digitale en/of computer CNC controlled meet-machinale verspanende bewerkings periode. (
Heden ten dage spelen er in MODERNE machine fabrieken nog steeds de zelfde factoren, maaaar daar wordt veelal veeeel beter en efficienter mee gewerkt!)
2) We onderkennen dat er –met name na WW2- veelal met oudere en deels IN-gesleten machines werd gewerkt.
3) We spreken hier over zware en vaak bijzonder onhandelbare “stukken ijzer” die slechts met een hijskraan te behandelen waren.
4) Veelal werd de specifieke bewerking uitgevoerd op een machine “die dat nog maar net aan kon” qua gewicht/grootte/tolerantie.
5) We spreken over een tijdsperk waar de kennis van “ materialen in het algemeen” en de verspanende technieken en middelen van “ijzer in alle soorten en maten en sjeeemische komposieties” zich zo niet dagelijks maar dan toch zeker maandelijks ontwikkelde.
6) We onderkennen dat “ METEN is WETEN”…..maaar dat de toen bekende meettechnieken- vergeleken met de heden ten dage bekende middelen- nou niet altijd JE dat was en het is dan altijd goed om jezelf de vraag te stellen: “ HOE rond is rond, HOE vlak is vlak, hoe recht is recht en of “ HOE krom is krom”..Kortom “ Quality control zoals we dat NU kennen stond in de kinderschoenen EN veel “ stond of viel” met de vakbekwaamheid ( en OOK eerlijkheid!!) van de vakman aan de desbetreffende bank.
7) Wanneer was vroegaah “ Goed GENOEG” van toepassing? WIE besliste dat dan? En op welke feitelijke gronden was dat dan gebaseerd en WIE en WAARom besloot dan om een bepaalde situatie te accepteren als zijnde “ Goed Genoeg!”
Bedenk hierbij dat het een algemeen bekende menselijke eigenschap is om “ minder dan perfecte zaken” nou niet noodzakelijk maar direct te publiceren of “in de kraant te zetten”…OF als het soms “ maar even kon” bij anderen in de schoenen en/of klompen met stalen neuzen te schuiven…..om nu “ recht op en neer de zaak grofstoffelijk te belazeren” maar even buiten beschouwing te laten. Als er maar genoeg geld op het spel staat dan blijkt snel dan “we” bijzonder vindingrijk zijn met…
9) DE aaap ZOver in de mouw te stompen en de manchetknopen dan flink dicht te doen in de hoop dattie daar voorlopig een pikheetje blijft zitten OF er pas uitkomt als het niemand meer kan schelen…..
10) Dit gezegd hebbende houden we # 130 Composite set of Surface Roughness Comparison Specimens van Rupert & Co maar bij de hand om te kijken “ HOE glad, dan glad wel is!”
EN voegen in gedachten DIE zaken toe welke ik hier even uit de losse pols vergeet, voor de toverdoos het uitveegt
Stel je nu eens voor dat iemand onder de hierboven geschetste algemene condities het volgende moet uitvoeren.
Een zware stuw-as van pak weg 500 mm rond en een meter of 2 lang, met aan de ene kant een zware flens met boutgaten, in de midden een zware kraag voor het stuwblok, vlak bij een rond passings gedeelte met een spiebaan en hier en daar een stel zware lagers en uiteraard geruimde gaten in die flens, anders denken jullie dat ik zit te lullen.
Het gewicht weet ik zo niet meer, maar zeg nou maar 5 ton.
Al het draaiwerk wordt gedaan op een zware draaibank die z’n beste dagen al heeft gehad en in feite aan een overhaul toe is, speling op de lagers en een pietsie out of round etc. EN nog geen digitale aflezing, niet radial en ook niet langs.De draaier is een beknijsde persoon en dank zij z’n vakkennis wordt het een mooi stukkie werk. De draaiersbaas houdt het allemaal sterk in de peiling en loopt driftig met micrometer en aanverwantte zaken rond. ( Hoe bedoel U “ meet apperatuur in een konstante temp. hokkie….WAT opnieuw ijken vooor het meten???)Misschien is er zelfs al wel een “onpartijdige” controleur in de buurt met ietwat betere gereedschappen……..maaar er is haast bij i.v.m. produktie schema’s.
Ergens anders in de fabriek wordt er driftage gewerkt een een groot en zwaar tandwiel met een opgekrompen zware rand waar de tanden in zijn gefraisd, geslepen etc. Het gat in de midden is er op een zware kotterbank ingemaakt een bank die ook regelmatig op z’n bliksum krijgt met soms/vaak TE werkstukken.
Kortom dit is geen kinderspel dit is serieuze en ook ZEER kostbaar werk waar “ materiaal, arbeidsloon EN produktie eisen hoe verder in het proces hoe MEER” een bijzondere rol in gaan spelen. Dat hele zooitje moet straks OOK nog eens een keer IN de gefabriceerde behuizing van een tandwielkast passen…een el of niet gelaste of gegoten kast welke uit diverse zware stukken ijzer bestaat, maaar gemakshalve laat ik die kast hier maar even beschouwing, want “anders wordt het TE gek zei Martkje in Braziel!)
Het moge de lezer duidelijk zijn DAT:
1) Dat GAT vooral haaks in dat tandwiel moet zitten.
2) Dat GAT precies, maar dan OOK precies AAN de gewenste toleranties moet voldoen om straks een juiste krimppassing op die as te hebben EN dat gat dus wel ROND moet zijn en NIET een tikkie “ out of round!”
3) En nu we het toch over dat wiel hebben, de ingestoken spiebaan- op een andere bank dus!!!- moet er wel RECHT op en neer IN zitten “as’t maar FF kan” seg nou selluf.
4) We gaan weer terug naar de as, waar inmiddels op een weer andere bank ook een spiebaan in is gefraisd…ook RECHT…in deze dus niet op en neer maar heen en weer! Allemaal afhangkelijk van AL die “ zo goed als nieuwe machines” met personen die geen fouten maken, laat staan –als al kleine bakkies hebben die proberen te verdoezelen- gedachtig “ HET zal mijn tijd wel duren”. De lager-passingen, de stuwkraag , de vrijwel alles overheersende tandwiel KRIMP passing, ALLES is achter de rug EN
5) DE inmiddels bij alle aspecten betrokken en zeer competente kwaliteits kontroleur heeft z’n handeltje nog eens even goed nagekeken en komt tot de ietwat vervelende konklusie dat dit gat in het tandwiel er in feite WEL inzit, maaar net een ietsiepietsie “uit het lood”…waardoor straks dit wiel op de tanden du swat gaat schommelen als de lezer begrijpt wat ik bedoel….haast niks maar toch een ietsie…dit zou nou nog niet zo’n meraaaakel zijn, ware het niet dat die aspassing net ff aan de ruime kant is, als je het goed bekijkt, gelukkig is de spiebaan affaire redelijk uitgevallen, de spie moet toevallig WEL een beetje worden getrapt, maar een kniesoor die daaar over valt.
6) Na ampel overleg met de verschillende techneuten worden hier en daar op de handmatig gemaakte tekeningen enkele toleranties “een ietsie aangepast”, de suggestie dat de aspassing wordt opgespoten en/of de as vernieuwd is niet bespreekbaar, de hele handel wordt in elkaar gezet EN de aap zit IN de mouw, de manchetknopen zijn dicht en iedereen is gelukkig of niet????
Machinale verspanende bewerkingen, menselijke eigenschappen, monkey’s in the sleeve…allemaal facinerend als je het goed bekijkt.
Laat je nooit wijsmaken zei Ome Rinus ( R.I.P.) eind 1964……laat je nooit wijsmaken Hogeboom dat je die fundatie bouten vast moet slaan want dan draait de hele kruiskop handel in de prak!!
Ik heb reeds lang geleden langs de dijk in Sliedrecht geleerd om NOOIT te lachen als Jaap van de Atlas ( R.I.P.) vertelde dat er bij de Klop bleek dat een cutterladder van zo’n paar honderd ton NET een mooi bekkie TE breed was voor de lagers in het beun!!!
https://nl.wikipedia.org/wiki/Mechanism ... ntikythera
PS.je.
Het moge een ieder duidelijk zijn dat bovengenoemd voorbeeld van " machinale bewerkingen" een fictieve kompositie is van op waarheid en ervaring berustte aspecten EN....VOORAL, dat dit in feite maar een zeeeer eenvoudig voorbeeld is van de soortgelijke...maar veeeel uitgebreidere-in getal en komplexiteit...zaken bij het bouwen van een grote 2 takt scheeps-kar! Het vroegere zo bekende "IN-lopen" was dan ook niks anders dan het "IN-slijten" van de diverse komponenten op de diverse loopvlakken om de voornoemde toleranties wat bij de mensen te brengen.Voeg daaraan toe- voor de bedrijfsperiode en onderhoud- dat er ontiegelijk werd gesjoemeld-lees belazerd lees geld verdiend- met de " kwaliteit" van de reserve delen en de desbetreffende massinist zat steeds tegen die aap aan te kijken die dan op de rand van de manchetknopen zat te grijnzen en een banantje van Martje uit Braziel op zat te vreten!