Fries boek over Groninger schippers: 'Bijzondere verhalen uit een wereld die inmiddels verdwenen is'
- hylke speerstra met zijn boek.jpg (36.76 KiB) 3833 keer bekeken
Met boeken als het Wrede Paradijs en De Oerpolder is Hylke Speerstra is een van de meest gelezen Friese schrijvers.
Zijn nieuwste boek 'De stem van het water' gaat over de laatste dagen van de zeilende scheepvaart. Er staan veel verhalen in over Groninger schippers, reders en scheepsbouwers.
'Als jongen van zes moest ik al helpen met het lossen van een schip met grind. Vader of moeder achter de kruiwagen, wij trekken. De ouwe had ons zo gedresseerd dat als er een politieman aankwam, wij op hetzelfde moment met dat end touw begonnen te spelen. Touwtje springen en zo... Nou goed, je kreeg als gezin toch het gevoel dat je samen ergens aan bouwde.'
En het was best een groot gezin waar Okko Bosma in opgroeide, is beschreven in het boek. Hij was een van de tien kinderen aan boord van een kleine houten turftjalk zo rond 1900. Maar toen Hylke Speerstra hem in 1975 opzocht, woonde hij in een villa in Haren, was reder en had hij vijf coasters in de vaart.
De Stem van het Water
'Van Knecht tot Reder' is een van de talloze verhalen die Speerstra heeft opgenomen in zijn nieuwste boek De Stem van het water. Het 450 pagina's tellende boek is een bloemlezing van verhalen die Speerstra in eerdere boeken publiceerde. Zo rond 1975 interviewde hij tientallen oude schippers, reders, zeilmakers et cetera. Het waren toen al oude mannen die in hun jeugd de laatste dagen van de zeilende scheepvaart hadden meegemaakt.
Verhalen vertellen is een van de oudste tradities en dat is tegenwoordig wat op de achtergrond geraakt
Hylke Speerstra
'Ik geloof in oral history', zegt Speerstra. 'Verhalen vertellen is een van de oudste tradities van ons mensen en dat is tegenwoordig met al die moderne media wat op de achtergrond geraakt. Maar ik geloof in verhalen vertellen en dit zijn bijzondere verhalen uit een wereld die inmiddels verdwenen is. We kunnen ons niet meer voorstellen hoe dat honderd jaar geleden was, dat zeilen met houten en ijzeren schepen. Het draaide om intuïtie, om oer-vakmanschap. Mensen hadden toen een andere pijngrens, gingen anders om met onzekerheid, verlies en onzekerheid. Net voordat deze generatie verdween heb ik hun verhalen nog opgetekend.'
Friezen op zoet, Groningers op zout water
Wat de verschillen zijn tussen Groninger en Friese schippers? Speerstra: 'Friezen werden in de maatvoering van hun schepen beperkt door de smalle vaarten in Friesland. Groningers gingen grotere en bredere schepen bouwen en daarmee gingen ze ook de zee op. Friese schepen waren fijner van bouw en er was ook meer aandacht voor het uiterlijk van de schepen. Ze waren wat pieterpeuteriger, Groningers waren dat minder. Wel van orde en netheid maar minder van uiterlijk vertoon.'
Het leven onder de Eskimo's moet hard zijn geweest...
Agatha Hindriks - komt aan het woord in het boek
Overwinteren bij de Eskimo's
Zoals het verhaal over de Groninger schoener Jantina Agatha. Die vertrok juli 1909 uit de haven van Delfzijl en kwam nooit meer terug. Iedereen dacht dat de bemanning dood was maar ruim een jaar later kwam er een verlossend bericht: het schip was weliswaar vergaan maar de bemanning had het overleefd door te overwinteren bij de Eskimo's.
De bemanning vertelde later maar weinig over hun avontuur, maar Speerstra spoorde de dochter van de tweede stuurman op. 'Inderdaad hoorden wij daar weinig over. Vader zweeg liefst over die reis. Het leven onder de Eskimo's moet hard zijn geweest... Ja, hij heeft me als kind ooit eens verteld dat er een klein dorpshuisje was. En daar hebben ze de Eskimo's op een gezellige avond de stoelendans geleerd.' Aldus Agatha Hindriks, dochter van stuurman Hindriks uit Delfzijl.
We naderen het einde van het tijdperk van de motorschepen, daarvoor had je stoomschepen en daar weer voor zeilschepen
Hylke Speerstra
Zeil, stoom, diesel, elektrisch
Speerstra was onder meer hoofdredacteur van Schuttevaer, een vakblad voor de scheepvaart en volgt de ontwikkelingen nog steeds op de voet.
'Onlangs is het eerste elektrische vrachtschip van duizend ton in de vaart gekomen. We naderen nu dus het einde van het tijdperk van de motorschepen, daarvoor had je stoomschepen en daar weer voor zeilschepen. In een paar generaties hebben er dus enorme ontwikkelingen plaatsgevonden. Ik heb jaren geleden de verhalen vastgelegd van mensen die als laatste op die zeilende schepen hebben gevaren. Hun verhalen staan nu in mijn boek De Stem van het water.'
Bron: RtV Noord
11 maart 2022