Navigatie, toen en nu

[Harry G. Hogeboom]

De eervolle bramen op de zeskanten met een zoetvijltje

Zeg Jan, ik krijg allerlei mailtjes waar " die lui van boven" vragen "wat is een zoetvijltje".......leg dat eens even uit a.u.b. aan de " goe-gemeente"....ik vindt trouwens wel dat je "bij dat mooie lijssie van je" ooook het doorblazen voor het starten EN " het klappen van een ontlastklep" bij het starten erbij moet zetten.
Toen mij ega vroegaah eens meevoer....dat was in vorige eeuw EN in de tijd dat ze nog eeeen en AL bewondering was voor mijn technische kunnen zei ze soms als we dead slow draaiden........" Het is net of er in HET Hart van het schip een groot beest staat te ademen!"

[jdbvos]

wat is een zoetvijltje

Oh, da's heel gemakkelijk uit te leggen, Harry...

Het is een puur technische aangelegenheid die nax heeft uit te staan met de terminologie zoals doorgaans wordt gebruikt, als zoet/zout, zoet/bitter, of zoet/stout..
Neeej...een zoetvijl is gewoon de tegenpool van de bastaardvijl....

En zo'n zoetvijl maak je nóg zoeter door hem met een schoolkrijtje te "bestrijken"...
Een prachtig stuk gereedschap ! Een stukkie staal om een stukkie staal mee te bewerken....
In de oudste oudheid werd dat principe 'ontdekt': met een stukkie vuursteen een stukkie vuursteen bewerken..
Een nog steeds werkend systeem om de mooiste dingen te kunnen creëren, dus....
En tóch gooien vele 'technici' zo'n stukkie gereedschap achteloos in 1 bak zonder enige vorm van bescherming (zoals ze in een doek te wikkelen) bijelkaar, flink over elkaar heen rammelend, zodat 80-90% van alle vijlen zo-goed-als-waardeloos zijn geworden.....

Putdiepe zucht.....
die arme, ondergewaardeerde en veronachtzaamde techniek toch...



Kijk: met vijltjes maak je óók hele leuke dingen, zoals dit: de achterste hebben jullie al eens gezien....ca 25-30 jaar geleden gemaakt.... ook nog het begin van nóg eentje, die dus nog onaf is; het draaiwerk is klaar, maar het plaatwerk moet nog....het ontwerp is ingekrast, en de gaten voorgeboord, en nou moet het zaag- en vooral het vijlwerk nog beginnen.... En zo ligt het al 25 jaar in m'n doosje op die behandeling te wachten.....
Maar óók zoiets maak je dus met een (zwaar ondergewaardeerde) vijl !

Maar ook -en dat moet Erik toch deugd doen- heb ik eens een nieuw "been" gemaakt aan een antieke kaartenpasser van een stuurman. Dat ding had een zwieper gemaakt tijdens slecht weer, en een been brak op een gietgalletje (het was giet-messing) doormidden..
Het ding was zelfs nog van zijn opa geweest, dus vroeg hij mij of ik dat kon maken....
Solderen, zacht- of hard-, wilde niet: het materiaal stootte het soldeermiddel gewoon af, en dus heb ik van een stukkie rondmessing een nieuw "pootje" gemaakt, uiteindelijk haast niet te onderscheiden van de oude....
Hij was de koning te rijk ! Maar het was een behoorlijke klus dat héél wat zweet heeft gekost....
Eerst de draaibank, de zaag, en dan de vijl... En uiteindelijk de koperpoets....
Maar ach, zo'n koppie van zo'n stuurman maakt het dan al gauw weer goed...

[Erikdepooter]

zo'n koppie van zo'n stuurman maakt het dan al gauw weer goed

Wij zijn geen ondankbaar volkje, meester!
"Dit oppervlak is gezoet", hoorde je wel eens. En ikke maar likken, maar ik proefde niks bijzonders .

[v+d]

Nog even over die grote moeren en zware voorhamers, techniek is natuurlijk niet iets grofstoffelijks! Achter die gesloten machinekamerdeuren, waar dat grote beest rustig adem haalde, gebeurde vele zaken waarvoor verstand, gevoel en liefde nodig was. Het lijkt wel of iedereen hier op die schepen gevaren heeft uit de tijd waarin de mussen nog geen staart hadden Ik ben van 1942 en ben dus gaan varen in het jaar dat ik achttien was toen schepen nog mooi in de verf zaten en je van de machinekamervloer kon eten

Als machinist Tiga was je zo'n beetje verantwoordelijk voor het hoofdmotoronderhoud, bij de Herenmaatschappij(SMN) ging dat beschaafd als volgt bijvoorbeeld: Een Hotlo-kop plaatsen.

De handlangers, bankwerker en vijfdes legden alles schoongemaakt en montage gereed klaar.
Machinist Tiga werd achter zijn koude pilsje vandaan gebeld en daalde af naar het koppenbordes in een spierwit ketelpakkie.
Op zijn aanwijzingen plaatsten de hulptroepen de kop waarna een vijfde de grote moeren handmatig op de tapeinden draaide.
De oudste vijfde bracht het hydraulische tapeindenrekgereedschap aan waarna de bankwerker in twee fases de bouten rekte en de moeren door de vijfde werden vastgezet, handmatig met een klein pennetje. Niks voorhamers, zweet en spieren maar verstand en gevoel
Machinist Tiga controleerde zelf even of de moeren vast zaten, waarna de hulptroepen de zaak konden afbouwen.
De derde machinist ging weer terug naar zijn koude pilsje en verder met administratieve belangrijker werkzaamheden zoals het bijwerken van het journaal of zijn overwerklijstje.

Vaak werd hij daarna nog eenmaal gestoord voor het controleren van de klepspelingen, ook een gevoelig werkje dat nauwkeurigheid vereist

Geen hamers, zweet en rollende spieren, slechts verstand, kennis en gevoel
Zou het daarom zijn dat machinisten zo geliefd waren bij de dames in de staphavens?

Zoet vijlen, laat dat maar aan machinisten over

[Theo Horsten (R.I.P.)]

Nou zeg, ik ben deze week even elders druk en dus heb ik geen tijd om adequaat te reageren, maar ik wist als zestienjarige al heel precies wat een zoetvijltje was. Nu was ik niet alleen hoogbegaafd, maar bovendien had ik een echte, originele massinistenvader, wat een jongmens zonder enige twijfel een voordeel geeft in het harde leven van alledag. Voor het overige: tot later!

[jdbvos]

Kijk eens aan... Jan V&D deed de koppenmoeren zelfs al hydraulisch....
Ik ben van bouwjaar '52 (een UITSTEKEND jaar, overigens) en kwam van de KHV waar de koppen met een slagsleutel(-tje) werden aangeslagen....
Toen ik op de GHV begon als leraar-wtk, was dat op de Zonnekerk, een B&W met slagsleutel-kopmoeren, de Waalekerk, Stork SW met hydraulische trek-installatie (en idd: de 3e wtk ), de AbelTasman met z'n Stal-Laval, met euhhh...., de Karakorum, met z'n....Stork Hotlo (toch?), die geschoord in de MK stond, en slagsleutel-kopmoeren had (heb jij toch ook op gevaren, Jan ?), de Spaarnekerk, met z'n Stork Hotlo en slagsleutel-kopmoeren....
En askmenievergis was dat de laatste slagsleutelkopmoerenmechanischvoortbewogenvaartuig waar ik mee gevaren heb, behalve daarna bij Seatrade de NovaZembla met -jawel !- een slagsleutel-kopmoerenmotor....
Op SS-KM (ja: slagsleutel-kopmoeren) (voor mij als ll- , ass-, en 5e wtk) had 'men' snel door dat ik goed met de voorhamer was, dus deed ik heel vaak -op verzoek- dat klussie.... Zelfs -waar nodig- dezelfde klus in het tussencarter met de beruchte zuigerstangmoer....
Vandaar de eerdere opmerking "slechts enkelen waren geroepen..."
Hier nog een technisch fotootje, geleend van internet, van de enige bulkfiets waarop ik heb gevaren: de Amstelburcht (vm Hollands Burcht), vlak nadat de HBT tot de Nedlloyd toetrad, waarop ik -tot genoegen, overigens- eveneens dienst heb mogen doen....
Ja, die hydraulische trekstelling.....werkte idd vele malen beter, sneller, en betere krachtverdeling.....helemaal gewoon beter....
En toch genoot ik meer van de slagsleutelkopmoermotor.... Was nét ff dat extraatje...net zoals MK-motorbediening versus brugbediening
Idd: dat zwaar ademende (bak)beest in het hart van het schip helemaal 'in de hand te hebben'....

Naschrift: Ik keek nét nog ff of ik nog een fotootje had waarop nog ss-km op stonden, maar zag op een fotootje van de Spaarnekerk dat bij het voeringtrekken duidelijk hydraulische trek-ankerbouten zichtbaar zijn....dus die Spaarnekerk had géén ss-km !

Naschrift 2: De laatste foto is van de Amstelburcht.... Een vuil potje, maar dan bij mij in de hut....
van l nr r: ll wtk, 3e strm, 4ewtk, en 2ewtk. Ikzelf neem de foto, en achter me staan de Sparks, 2e strm en hwtk. Het vuile biertje is inmiddels al vervangen door een vuil Remy Martin VSOP-tje....

[v+d]

Ja Jan, op de Karmetschorum heb ik een jaartje gefröbeld, overigens fijne herinneringen aan . En ja met de kleine Karakorum varen we nog steeds, daar staat een zescilinder Kubota in, daar is nog nooit aan gesleuteld

We zijn nu wel erg aan het zigzaggen, zelfs ome Mart gaat vast bedenkelijk kijken. Nou ja zonder voortstuwing is er weinig te navigeren of je moet van drijven houden

[Jos Komen (R.I.P)]

Als mij vroeger als leerling ooit gevraagd zou zijn om het zoetvijltje bij de derde massinist te gaan halen zou ik daar mooi niet ingetrapt zijn.

[jdbvos]

Nee, zonder gekheid: een zoetvijl is een fijn-vijl en een bastaardvijl is een grof-vijl
grofweg gezegd....
...en dan nog de halfrond, de rattestaart (rond), de drie- en de vierkant....
en in werkelijk tientallen maten, van 'sleutelvijltjes' tot 'smidsvijlen' van een halve meter.
En net als voor boren, met verschillende verspaningsprofielen voor diverse metaalsoorten
(denk aan de snijhoek)
Dus een setje vijlen van de Gamma voor €5 is hetzelfde als een "massief gouden horloge" van Alexandrie-Ali voor €10....
Voor de gemiddelde dhz-er is zo'n gamma-setje (1zoet/1bastaard) goed genoeg, maar zorg dat ze elkaar -of andere hardstalen gereedschappen- niet raken. Even lekker over de geharde bekken van je bankschroef raggen is onherroepelijk het einde van je mooie vijl....

[Harry G. Hogeboom]

Nu was ik niet alleen hoogbegaafd, maar bovendien had ik een echte, originele massinistenvader,

Kijk Theo........ik weet dat je NU net FF druk bent, maaar je bent inmiddels oud genoeg en dus wordt het hoog tijd om " de waarheid onder ogen te zien" betreffende dat " hoogbegaafde"..als DAT zo zou zijn dan had je toen wel naar je bovenste beste Vader zaliger geluisterd " en een echt vak geleerd"
Wat betreft die " andere 2 Jannemannuh" en hun slagsleutel koppenslaanderij........ik kan er slechts van zeggen..... als je niet op de " Tahama" hebt gevaarn, dan weet je niet echt wat "een werkbootje is"
Wij voeren " al zuigertrekkende naar Japan"